خلاصه کلی

غده تیروئید بزرگترین غده ی درون ریز بدن است که دو هورمون مهم یددار، T3وT4 را ترشح می‌کند. به علاوه هورمون TSH(هورمون محرک هورمون های تیروئیدی) نیز وجود دارد که به دنبال کاهش سطح خونی هورمون های تیروئیدی، میزان ترشح آن افزایش می‌یابد. هورمون های تیروئیدی برای فعالیت تقریبا تمامی بافت های بدن مهم هستند. این غده میزان سوخت و ساز انرژی بدن را تنظیم می کند و بر رشد مغز، رشد اسکلتی، نمو جنینی، نمو عصبی و عملکرد دستگاه تناسلی، تنفس، قلب، درجه حرارت بدن، قدرت عضلانی، خشکی پوست، چرخه قاعدگی، وزن و سطح کلسترول تاثیرگذار است.  بیماری های تیروئیدی جزء شایع ترین اختلالات هورمونی هستند و امروزه انجام آزمایش های مربوط به تیروئید در آزمایشگاه های بالینی متداول می‌باشد. 

آزمایش‌های عملکرد تیروئید کدامند؟

معمولاً در انواع آزمایش‌های خون انجام شده برای عملکرد تیروئید، TSH، FT4 و FT3 بررسی می‌شوند. برای این کار بیمار یک نمونه خون گرفته شده و برای انجام آزمایش به بخش هورمون شناسی، ایمونولوژی و سرولوژی فرستاده می‌شود. آزمایشگاه‌ها برای کمک به متخصص بالینی در تشخیص و فرآیند درمان علاوه بر گزارش مقادیر هورمون های تیروئیدی اندازه گیری شده فرد مراجعه کننده به آزمایشگاه، برای مقایسه نتیجه آزمایش خون بیمار با نتایج افراد سالم، از بازه‌های مرجع (Reference range) استفاده می‌کنند.

آزمایش TSH

 حساس ترین آزمایش غربالگری برای تشخیص ناهنجاری های احتمالی غده تیروئید است. به طور کلی در کم کاری تیروئید یا هایپوتیروئیدیسم، TSH افزایش و در پر کاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم، TSH کاهش می یابد. نتیجه ی غیر طبیعی این آزمایش نیازمند انجام یک یا چند آزمایش بیشتر برای پیدا کردن علت مشکل است.

آزمایش T4

 به دو شکل آزاد (FT4) و متصل به پروتئین (T4) وجود دارد. کاهش سطح هر دو شکل (FT4 و T4) در کم کاری تیروئید دیده می شود. البته در حالت خاص در صورت استفاده از داروهای کورتیکواستروئید برای درمان تنگی نفس، التهاب مفاصل، عارضه های پوستی و...، سطح پروتئین اتصالی (T4) پایین آمده و در نتیجه در این افراد سطح (T4) تام سرم ممکن است پایین باشد و به عنوان کم کاری تیروئید شناخته نشوند.  افزایش سطح هر شکل آزاد (FT4) و متصل به پروتئین (T4) در پرکاری تیروئید دیده می شود. در حالت خاص زنان باردار و زنانی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنند، سطح پروتئین های اتصالی در خون آن ها بالا بوده و به همین علت با وجود بالا بودن سطح  T4 تام سرم، ممکن است به عنوان پرکاری تیروئید شناخته نشوند.

آزمایش T3

 اگر پزشک بالینی به پرکاری تیروئید در فردی با سطح FT4 نرمال مشکوک شود، آزمایش T3 برای تایید این وضعیت می تواند مفید باشد.  این آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید مناسب نیست؛ زیرا سطح آن تا زمان حاد شدن کم کاری تیروئید کاهش پیدا نمی کند.  

آزمایش Uptake T3

آزمایش تکمیلی تخصصی جهت اندازه گیری غیر مستقیم پروتئین متصل شونده به تیروکسین در پلاسما می باشد.  موارد کاهش این آزمایش در بارداری، سطح بالای استروژن و هپاتیت حاد دیده می شود. موارد افزایش این آزمایش در استفاده از هورمون های آنابولیک و گلوکوکورتیکوئیدها، سندرم نفروتیک و کمبود ژنتیکی TBG وجود دارد.              

آزمایش TSI (ایمنو گلوبولین محرک تیروئید)

این آزمایش برای سنجش اتو آنتی بادی ها ،در تشخیص بیماری خودایمنی به کار می رود.               

آزمایش Anti TPO (تیروئید پراکسیداز آنتی بادی) 

 این آزمایش نیز برای سنجش اتو آنتی بادی ها، در تشخیص بیماری خود ایمنی کاربرد دارد.  TPO آنزیمی است که در غده ی تیروئید وجود دارد و نقش اساسی در تولید هورمون های تیروئیدی دارد. در آزمایش  Anti TPO، به دنبال آنتی بادی خودایمن برضد TPO در خون هستیم که اگر این آنتی بادی در خون حضور داشته باشد، در اکثر مواقع دلیل بر بیماری خود ایمنی می باشد. این آزمایش معمولا با آزمایش آنتی بادی ضد تیروگلوبولین انجام می شود که اختصاصیت و حساسیت را بسیار افزایش می دهد.

چه شرایطی برای انجام آزمایش های تیروئیدی وجود دارد؟

بهترین شرایط برای انجام آزمایش های تیروئیدی، انجام این آزمایش ها در صبح زود ( قبل از ساعت 10 صبح ) و به صورت ناشتا می باشد. هم چنین اگر مراجعه کننده داروی خاصی را مصرف می کند، حتما آن را به پذیرش آزمایشگاه اطلاع دهد. 

داروهای زیر  ممکن است در نتایج آزمایش های تیروئیدی و در نتیجه تفسیر این آزمایش ها مداخله کنند: 

1- متی‌مازول

2- لووتیروکسین

3- تری‌یدوتیرونین

4- متوکلوپرامید

5- پروپرانولول

6- داروهای رادیولوژیک

7- لیتیم

8- دوپامین

9- گلوکوکورتیکوئیدها

10- هیدروکورتیزون

11- استروئیدهای آنابولیک

12- فاکتور رشد شبه انسولینی- I (Insulin-like growth factor 1)

13- اینترفرون- آلفا

14- مورفین

15- مخدرها

16- آسپرین

17- هپارین

18- ضدبارداری‌های خوراکی

19- فنوتیازین

20- فروزماید

21- فنی توئین

22- تولبوتامید

23- ضد تشنج‌ها

24- باربیتورات‌ها

25- دی‌هیدرو اپی آندرستون

26- پروستاگلاندین‌ها

27- یدیدها

28- یوبنزامیک اسید

29- فلوناریزین(در مردان)

30- اریتروزین (Erythrosine)

31- بنسرازید (Benserazide)

32- آمیودارون (Amiodarone)

بیماری‌های قلبی، آسیب ها ، عفونت، بیماران بستری تحت درمان با داروهای اعصاب و بیماری‌های ویروسی می‌توانند باعث ایجاد نوسان در نتایج آزمایش های تیروئیدی شوند. لذا توصیه می‌گردد پانل آزمایش های تیروئیدی پس از بهبود بیماری یا قطع مصرف دارو، تکرار و بررسی مجدد گردد.

رژیم غذایی حاوی سبزیجاتی نظیر کلم، کلم بروکلی، گل کلم و همچنین مصرف بادام، بادام زمینی، گردو، ذرت و سویا به صورت خام و در مدت زمان طولانی نتیجه ی آزمایش تیروئید را به طور کاذب تحت تاثیر قرار می دهد.

دلایل ارجاع فرد مراجعه کننده به آزمایشگاه برای انجام آزمایش تیروئیدی توسط پزشک کدامند؟

ممکن است پزشک بالینی پس از معاینه فرد مراجعه کننده و مشاهده نشانه های زیر در او، سفارش انجام آزمایش های تیروئیدی را بدهد:

1- نشانه های کم‌کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم)

2- نشانه های پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم)

3- ندول تیروئیدی (بزرگی حاصل از یک سرطان خوش خیم یا بدخیم)

4- تورم یا برآمدگی در قسمتی از گردن

5- سریع یا نامنظم شدن ضربان قلب

6- کلسترول بالا

7- پوکی استخوان 

8- مشکلات باروری

9- غیرطبیعی بودن چرخه عادات ماهانه

10- سقط مکرر

11- کاهش میل جنسی

12- سابقه خانوادگی اختلالات خود ایمنی مثل دیابت نوع 1، پیسی و غیره

13- احساس ناخوشی پس از زایمان

14- برنامه‌ریزی برای بچه‌دار شدن یا قرار داشتن در اوایل بارداری 

15- قبلاً برای پرکاری تیروئید تحت درمان قرار گرفته باشد (ید رادیواکتیو، جراحی تیروئید یا دارو)

16- بعد از جراحی سر و گردن در ناحیه سر و گردن تحت پرتودرمانی قرار گرفته باشد.

17- قبل از درمان شدن با آمیودارون یا لیتیوم

18- مبتلایان به سندرم داون، سندرم ترنر، بیماری آدیسون یا سایر بیماری‌های خود ایمنی نیز می‌بایست به طور منظم آزمایش بدهند.

نشانه های بیماری های تیروئیدی شایع

نشانه های کم‌کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم)

1- خستگی

2- کاهش تعریق

3- کاهش تحمل سرما 

4- ضعف

5- خشکی پوست

6- کاهش درجه بدن

7- موی خشک و شکننده 

8- ریزش مو

9- اشکال در تمرکز  

10- ضعف حافظه

11- یبوست

12- افزایش وزن 

13- کاهش اشتها

14- تنگی  نفس

15- درد و تورم مفاصل

16- صدای خشن

17- اختلال شنوایی

18- صورت پف آلود

19- خونریزی های شدید ماهیانه

20- احساس گزگز، مورمور یا داغ شدن پوست

21- کاهش تعداد ضربان قلب

22- کاهش رشد استخوانی

23- تاخیر بلوغ اسکلتی

24- کوتاهی قد

25- کاهش باروری در هر دو جنس

26- کاهش میل جنسی در مردان

نشانه های پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم)

1- کاهش تحمل گرما 

2- تعریق

3- تپش قلب
4- پوست گرم ومرطوب 

5- لرزش

6- تیز ذهنی

7- ضعف  و خستگی

8- کاهش تمرکز  

9- کاهش وزن همراه با  افزایش اشتها

10- افزایش دفع مدفوع

11- کاهش باروری در هر دو جنس

12- بیش فعالی  و تحریک پذیری

13- افزایش تعداد ضربان قلب

14- کاهش دفعات قاعدگی

15- خیرگی و بیرون زدگی چشم ها

روش انجام آزمایش های تیروئیدی در آزمایشگاه بوعلی

آزمایش های تیروئیدی در این آزمایشگاه با روش CLIA انجام می شود. از نکات بارز این روش می توان به حساسیت، تکرارپذیری، دقت و صحت بالای آن اشاره نمود. به همین علت مورد اطمینان و تایید بیشتر متخصصین مجرب و بنام کشورمان می‌باشد.