دیابت یک بیماری مزمن و یک گروه از اختلالات متابولیکی است که با افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) مشخص می شود. 

شيوع و بروز این بيماري در بسياري از جوامع، به ويژه در كشورهاي در حال توسعه رو به افزايش است؛ به نحوی که بیش از 230 میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند و انتظار می رود این رقم تا سال 2025 میلادی به 350 میلیون نفر برسد. به طور کلی، افراد مبتلا به این بیماری از بیماری خود مطلع نیستند و تنها نیمی از آنها، درمان مناسب را دریافت می کنند .

عوارض دیابت در دو دسته عوارض زودرس و دیررس قرار می گیرد:

عوارض زودرس یا حاد

كتواسيدوز يا كمای ديابتی

 یک اختلال مربوط به سوخت و ساز است که در اثر افزایش میزان قند خون همراه با استون ایجاد می‌شود که سبب گیجی، سستی و بی‌حالی، احساس تشنگی شدید، خستگی و تنگی نفس شده و همچنین در بعضی موارد با اغماء همراه است که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ فرد شود.

هيپوگليسمی یا كاهش قند خون به 60 تا 70 ميلي گرم در دسي ليتر و یا حتی كمتر)

کاهش قند خون یا هيپوگليسمي ممکن است به علت مصرف زیاد انسولین یا قرص‌های پايين آورنده قندخون، کم‌خوردن یا حذف یک وعدۀ غذای اصلي و يا ميان وعده و فعالیت بدنی زیاد ایجاد شود. علایم هيپوگليسمی شامل عرق سرد، تپش قلب، سرگیجه، گیجی، احساس ضعف یا گرسنگی، رنگ پریدگی، خواب آلودگی و در موارد شديد بیهوشی می شود. اگر فردی دچار هیپوگلیسمی شود ولی به موقع و به طور صحیحی درمان نشود، میزان قند خون (گلوکز) او کاهش یافته در نتیجه دچار گیجی و سرانجام بیهوشی می‌شود و ممکن است نهایتاً به او تشنج نیز دست بدهد.

هايپرگليسمی یا افزایش قند خون

اصولاً هنگامی قند خون افزایش می‌یابد که بین نیاز و وجود انسولین در بدن نسبت مناسبی برقرار نباشد .مواردي كه ممكن است به هايپرگليسمي منجر شود؛ عبارتند از : فعاليت بدنی كم، فراموشي تزريق انسولين يا مصرف دارو، بيماری‌ها و پر خوری.

عوارض زودرس دیابت اگر بموقع درمان نشوند، می‌توانند منجر به کمای دیابتی شود. در ديابتی‌های نوع 1 كه انسولين تزريق می‌كنند، دچار كمای ديابتی و نهايتاً كتواسيدوز می‌شوند و در ديابتی‌های نوع 2 دچار كمای ديابتی هايپر اوسمولار (كمای غير اسيدوز) می‌شوند.

عوارض ديررس یا مزمن

عوارض قلبی-عروقی دیابت 

بر روی قلب و رگهای خونی اثر می‌گذارد و یا ممکن است به سکته‌های قلبی (منجر به حمله قلبی) سکته مغزی (یکی از علل اساسی ناتوانی و مرگ در افراد دیابتی) منجر شود.

عوارض چشمی دیابت

علایم آن شامل كدورت عدسی،اختلالات عروقی شبکیه، خونریزی در شبکیه چشم و حتی کم‌بینایی و نابینایی می شود.

عوارض عصبی دیابت

جزء دسته عارضه‌های طولانی مدت دیابت بوده و بیمار ممکن است علایم زیر را تجربه کند:مورمورشدن، درد، بي‌حسی يا ضعف در دست و پاها، مشكلات جنسی و بی‌ميلی جنسی، مشكلات گوارشی مانند احساس پري شكم، تهوع، استفراغ، اسهال و يبوست، مشكلات ادراری، سرگيجه و غش‌كردن، افزايش يا كاهش تعريق، دوبینی و یا فلج یک طرف صورت و دست‌رفتن حس درد به طوری كه حتی در حملات قلبی فرد ممكن است درد را حس نكند.

عوارض کلیوی دیابت

از دیگر عوارض بیماری دیابت این است که می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند به نحوی که دیگر قادر به تصفیه خون نباشند و مواد زاید در بدن جمع شوند و همین می‌تواند منجر به نارسایی کلیه و در صورت عدم توجه به دیالیز و پیوند کلیه ختم شود. عوارض کلیوی دیابت دیر بروز می کنند و چون مختص به این بیماری نیستند می تواند ممکن است نادیده گرفته شوند.از علایم آن می‌توان به ورم کردن پاها و زیر چشم ها، اختلال شدید خواب، کم‌اشتهایی، احساس ناراحتی در معده و ضعف و اختلال تمركز اشاره نمود.

مشكلات اندام تحتانی

یکی از بدترین عوارض دیابت ایجاد زخم پای دیابتیت که عوارض جدی و خطرناکی را در پی دارد. با کاهش حس در پا که علت آن مشکلات عصبی در این ناحیه است، فرد دیابتی متوجه بروززخم پای دیابتی و ضربات وارد شده به پاهای خود نمی‌شود که در صورت عدم توجه این زخم پیشرفت می‌کند.

چهار نوع دیابت عبارت اند از:

دیابت نوع 1 

هم چنین با نام های دیابت وابسته به انسولین (IDDM) و دیابت نوجوانان شناخته می شود، نتیجه ی آسیب های خود ایمن سلول های بتا می باشد که طی آن که تولید انسولین سرکوب یا متوقف می شود. 

دیابت نوع 2

که بسیار شایع تر است  و از آن به عنوان دیابت بالغین یا دیابت غیر وابسته به انسولین (NIDDM) نیز یاد می شود، عمدتاً نتیجه ی اختلال در تنظیم سطح قند خون است؛ دلیل این اختلال می تواند ترکیبی از عملکرد نامناسب سلول های بتای پانکراس و مقاومت به انسولین باشد.

دیابت بارداری (GDM)

 به عنوان عدم تحمل گلوکز در درجات مختلف تعریف می شود که برای اولین بار  در طول بارداری ظاهر می شود یا تشخیص داده می شود و ممکن است پس از زایمان نیز ادامه یابد.

انواع خاصی از دیابت یا دیابت های ثانویه

مانند سندرم های دیابت تک ژنی (مانند دیابت نوزادی و دیابت با بروز در جوانان (MODY)، بیماری های غدد درون ریز پانکراس (مانند فیبروز کیستیک و التهاب پانکراس) و دیابت ناشی از دارو ها و مواد شیمیایی (مانند مصرف گلوكوكورتیكوئیدها در درمان HIV/ایدز یا بعد از پیوند بافت)

نکته

 انسولین هورمونی است که در لوزالمعده (پانکراس) تولید می‌شود و سلول‌ها را قادر می‌سازد که گلوکز را از خون گرفته و برای تولید انرژی استفاده کنند.